Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) tarafından her yıl yayımlanan Küresel Haklar Endeksi 2024 yılında birçok ülkede demokratik değerler ve temel hakların kötüleştiğini gösteriyor. Endekse göre işçiler için en kötü 10 ülke arasında Bangladeş, Belarus, Ekvador, Eswatini, Filipinler, Guatemala, Mısır, Myanmar, Tunus ve Türkiye yer alıyor. Raporda, Türkiye’de işçi haklarına yönelik sistematik saldırıların devam ettiği belirtiliyor. Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC), 167 ülkeden 191 milyon işçiyi temsil ediyor.
ITUC Küresel Haklar Endeksi, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sözleşmeleri ve içtihatlarından yola çıkarak oluşturulan 97 göstergeyle 151 ülkeyi değerlendiriyor. Raporda işçi hakları oluşturulan veri tabanında kapsamlı bir şekilde inceleniyor. Endekse göre, işçilerin grev hakkı, toplu sözleşme hakkı, sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkı ihlal ediliyor. İşçilerin adalete erişim hakkının olmadığı veya kısıtlanmış durumda olduğu görülüyor. İfade özgürlüğü ve protesto özgürlüğü engelleniyor, hakkını arayan işçiler tutuklanıyor veya gözaltına alınıyor ayrıca işçiler şiddete maruz kalıyor.
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) Genel Sekreteri Luc Triangle, Endeks ile ilgili yaptığı açıklamada, “Endeks, 11 yıldır dünyanın her bölgesinde işçi haklarındaki hızlı gerilemeyi gösteriyor. İşçi hakları, demokrasinin temel direğidir. İşçilerin seslerini duyurma hakkı, demokratik sistemlerin sağlıklı işlemesi açısından hayati önem taşımaktadır. Eğer işçi hakları ihlal edilirse, demokrasi saldırı altında demektir. Demokrasi, sendikalar ve işçi hakları ayrılmaz bir bütündür.” dedi.
Raporda, ülkeler işçi haklarına saygı derecesine göre 1’den 5+’ya kadar bir ölçekte derecelendiriliyor. Endekse göre işçiler için en kötü 10 ülke: Bangladeş, Belarus, Ekvador, Eswatini, Filipinler, Guatemala, Mısır, Myanmar, Tunus ve Türkiye.
Geçtiğimiz yıl Bangladeş, Kolombiya, Guatemala, Honduras, Filipinler ve Güney Kore’de toplam 22 sendikacı öldürüldü. Hukukun üstünlüğünün tamamen ihlal edildiği 12 ülkede koşullar “kötünün de kötüsü” olarak değerlendirildi ve bu ülkeler 5+ olarak derecelendirildi. 2024 yılında sadece Romanya ve Brezilya’da kısmi iyileşmeler görüldü. Raporda notu kötüleşen 13 ülke arasında Finlandiya, İsrail, İsviçre, Katar, Kırgızistan, Kosta Rika, Madagaskar, Meksika, Nijerya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan ve Sudan yer aldı.
Endekse göre en iyi bölge olan Avrupa’nın notu 2024 yılında düştü. Son 10 yıl baz alındığında, Avrupa’da işçi hakları hızla kötüleşiyor. İşçiler için dünyanın en kötü bölgesi ise Orta Doğu ve Kuzey Afrika. Bu bölgede toplu sözleşme ve sendikaya üye olma hakkı ihlal ediliyor.
ITUC Genel Sekreteri Luc Triangle raporu şu sözlerle değerlendirdi: “Birkaç mütevazı iyileşmeye rağmen, genel tablo özgürlüklere, işçi haklarına ve emekçilere yönelik amansız bir saldırı olduğunu gösteriyor.. Endeks, iş arkadaşlarının yaşamlarını iyileştirmek ve demokratik hakları savunmak için ciddi tehlikelerle karşı karşıya kalan cesur işçilerin ve sendikacıların hikayesini anlatıyor.”
“Bu durum, süregelen yıkıcı hayat pahalılığı krizi, iş dünyasını hızla değiştiren teknolojik bozulma ve çalışan insanların savaşın yıkıcı sonuçlarıyla karşı karşıya kaldığı, küresel düzeyde şiddet içeren çatışmaların kötüleştiği bir ortamda gerçekleşmektedir. Bu eğilimlerin sürdürülebilir bir şekilde ele alınabilmesinin tek yolu, gerçek anlamda demokratik bir harekettir. Sınırları ve sektörleri, yaşları ve cinsiyetleri, ırkları ve dinleri aşan ve her işyerinde, ülkede ve küresel kurumda güç dengesini değiştirecek güce, varlığa ve hesap verebilirliğe sahip bir hareket. Bu hareket sendikalardır.”
Türkiye: En Kötü 10 Ülke Arasındaki Yerini Koruyor
Türkiye, 2016’dan beri dünyada işçi hakları açısından en kötü 10 ülke arasında yer almaya devam ediyor. Rapora göre, Türkiye’de işçilerin hakları ve özgürlükleri yıllardır aralıksız şekilde saldırıya uğruyor. Hak ve özgürlükler baskı altında tutulurken, sendikalar ve üyeleri sistematik olarak asılsız suçlamalarla ve kovuşturmalarla karşı karşıya kalıyor. Raporda, Türkiye’de işçilerin sendika karşıtı faaliyetlere, sendikacılara yönelik asılsız iddialarla açılan davalara ve şiddet tehditlerine maruz kaldığı vurgulanarak, “İşverenler, sendikalaşma girişiminde bulunan işçileri sistematik bir şekilde işten çıkararak sendika düşmanlığı yapmaya devam etmiştir.” deniliyor.
Raporun Türkiye bölümünde, Deriteks Sendikası eski başkanı Makum Alagöz’ün silahlı saldırı sonucunda yaralanması, 1 Mayıs 2023’te İstanbul’da düzenlenen gösteriler sırasında çok sayıda protestocunun gözaltına alınması ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) yöneticileri Selma Atabey ve Gönül Erden’in tutuklanması gibi olaylar yer alıyor.
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu rapora ilişkin yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Küresel Haklar Endeksi bir kez daha malumu ilan etmiştir. Türkiye’de sendikaya üye olma hakkı, sendika kurma hakkı, toplu sözleşme hakkı ve grev hakkı başta olmak üzere pek çok temel hak saldırı altındadır. Bunun sonucunda milyonlarca işçi düşük maaşlara, kötü çalışma koşullarına, uzun mesai saatlerine, iş kazalarına ve iş cinayetlerine mahkûm edilmektedir. Her şeye rağmen on binlerce işçi sendikalaşma ve hakları için mücadele etmeye devam etmektedir. Bu endeks hem hak ihlallerini hem de işçilerin onurlu direnişini göstermektedir.”
