Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Konferansı’nın en önemli parçası olan Uluslararası Standartların Uygulanması Komitesi (Aplikasyon Komitesi) Türkiye’yi 98 No’lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi’ne yönelik ihlaller nedeniyle gündeme aldı. Yoğun katılımlı değerlendirmelerin ardından Komite’nin Türkiye ile ilgili sonuç raporu 12 Temmuz 2024 tarihinde yayımlandı.
Raporda, Türkiye’de kamu ve özel sektörde sendikal ayrımcılık yapıldığı ve toplu sözleşme süreçlerinde ILO sözleşmelerine aykırı uygulamalar bulunduğu belirtildi.
Komite, Türkiye’ye sosyal taraflarla işbirliği yaparak, sendikal hakları koruyacak ve ayrımcılığı önleyecek düzenlemeler yapması gerektiğini ve bu konuda ILO’dan teknik yardım alması gerektiğini vurguladı. Ayrıca, sendika karşıtı ayrımcılıkla mücadele için caydırıcı yaptırımlar getirilmesi, sendikal faaliyetlere müdahale edilmemesi ve ilgili yasal düzenlemelerin gözden geçirilmesi gerektiği ifade edildi. Komite, Türkiye’yi tavsiyeleri uygulamaya ve ILO’nun teknik yardımını kullanmaya çağırdı.
Komitenin raporu Türkiye’de sendikal yasaların ve uygulamaların uluslararası standartlara uymadığını, işçi haklarının ihlal edildiğini, işçilerin adalete erişim hakkının engellendiğini bir kez daha ortaya koydu. ILO önümüzdeki dönem gerekli hazırlıkların yürütülmesi için Türkiye’ye bir teknik destek heyeti gönderme kararı aldı.
Raporda detaylı olarak ele alınan konular şöyle sıralanıyor:
Komite, hükümet tarafından sağlanan sözlü bilgileri ve bunu takip eden tartışmayı kayda almıştır.
Komite, ülkede sendika karşıtı ayrımcılık vakalarının çokluğunu ve bu olguyla mücadele etmek için yasalarda ve uygulamada yeterince caydırıcı yaptırımların bulunmadığını endişeyle kaydetmiştir.
Komite, toplu pazarlığın kapsamına ilişkin yasa ve uygulamadaki önemli boşlukları endişeyle değerlendirmiştir.
Tartışmayı dikkate alan Komite, hükümeti, sosyal taraflarla istişare halinde, uygun ve etkili tedbirler almaya çağırmıştır:
- OHAL KHK’ları kapsamında sendika karşıtı olduğu belirtilen ihraçların, adil yargılamanın tüm güvencelerini sunan usuller çerçevesinde bağımsız, hızlı ve derinlemesine soruşturulmasını sağlamalıdır;
- Hem kamu hem de özel sektörde sendika karşıtı ihraçlar da dahil olmak üzere sendika karşıtı ayrımcılığa karşı etkili ve caydırıcı yaptırımlar benimsemeli ve bu tür mağduriyetlere maruz kalan işçilerin uygun hukuk yollarına (işe iade, maddi tazminat vb.) başvurma hakkına sahip olmasını sağlamalıdır;
- Sendika karşıtı ayrımcılık vakalarının etkili ve zamanında soruşturulması ve giderilmesi için adli ve adli olmayan mekanizmaların kapsamlı bir şekilde gözden geçirilmesi;
- Hem kamu hem de özel sektörde sendika karşıtı ayrımcılıkla ilgili veri toplamak için sağlam bir sistem kurmak;
- Meşru sendikal faaliyetlere yönelik müdahaleleri ve sendika üyeleri ile işçilere yönelik şiddet kullanımını önlemek;
- 6356 sayılı Kanunun 34. maddesinin, özel sektörde sektörler arası, bölgesel ya da ulusal sözleşmeler yapmak isteyen tarafların bunu yapabilmesine olanak sağlamak amacıyla değiştirilmesi;
- Azınlıkta kalan sendikaların sözleşme kapsamında korunan haklarını kullanabilmelerini sağlamak;
- Sendika yetki belgelerinin hukuki geçerliliğine ilişkin mahkeme süreçlerinin makul bir süre içinde sonuçlandırılmasını sağlamak;
- Kamu sektöründe toplu pazarlığın maddi kapsamı üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması ve ilgili tarafların müzakere konularına özerk bir şekilde karar verebilmelerinin sağlanması amacıyla 4688 sayılı Kanunun 28. maddesinin değiştirilmesi;
- Cezaevi personeli, geçici işçiler ve yazılı sözleşmesi olmayan kamu görevlilerinin sözleşme kapsamındaki örgütlenme ve toplu pazarlık haklarını etkin bir şekilde kullanabilmelerini sağlamak üzere mevcut mevzuatta değişiklik yapmak;
- OHAL yetkilerine dayanılarak sendika üyelerinin işten çıkarılmasına karşı etkili ve hızlı çözüm yollarının sağlanması;
- Bağımsızlığını ve tarafsızlığını sağlamak amacıyla kamu çalışanları hakem kurulu üyelerinin atanma yöntemini gözden geçirmesi;
- Polis ve güvenlik güçlerini, yargıyı ve idareyi sendikal haklar konusunda eğitmek için bilinçlendirme kampanyaları ve programları hazırlaması ve uygulanması;
- Uzmanlar Komitesi’nin bir sonraki toplantısından önce, bu tavsiyelerin uygulanması için alınan tedbirler ve elde edilen sonuçlar hakkında ayrıntılı bilgi ile birlikte talep ettiği eksik bilgileri sağlanması.
- Komite, hükümeti, komitenin tüm tavsiyelerini etkin bir şekilde uygulamak için ILO’nun teknik yardımından yararlanmaya davet etmiştir.
